Phương pháp STEAM trong giáo dục mầm non là gì? Ứng dụng chi tiết

Phương pháp STEAM trong giáo dục mầm non là một trong những phương pháp giáo dục hiện đại được ưa chuộng tại nhiều trường mầm non Việt Nam và trên thế giới. Vậy cụ thể phương pháp giáo dục này ra sao và mang lại hiệu quả thực tế đến sự phát triển của trẻ như thế nào? Qua bài viết này Casa dei Bambini sẽ cùng các bạn tìm hiểu chi tiết về phương pháp STEAM.

1. Phương pháp STEAM trong giáo dục mầm non là gì?

STEAM là phương pháp giáo dục tích hợp giữa kỹ thuật, khoa học, công nghệ, nghệ thuật và toán học nhằm mục đích giúp trẻ phát triển tư duy đa chiều, toàn diện.

Thông qua việc sáng tạo nghệ thuật, phương pháp STEAM trong giáo dục mầm non hướng đến sự phát triển toàn diện các kỹ năng cho trẻ nhỏ, rút ngắn khoảng cách giữa thực hành và kiến thức hàn lâm để tạo ra những sản phẩm thực tế trong cuộc sống.

Khác với việc dạy học theo phương pháp giáo dục truyền thống, STEAM sẽ tập trung vào việc học tập thông qua thực hành, trải nghiệm và giải quyết vấn đề thực tế thay vì chỉ học lý thuyết, nhằm kích thích sự sáng tạo, tư duy phản biện.

Cụ thể khi giới thiệu cho trẻ em về tên lửa có thể giáo dục bằng phương pháp STEAM bằng cách để trẻ khám phá hiện tượng khí thoát ra làm vật chuyển động ngược lại như động cơ tên lửa hay trẻ tự chế tạo “tên lửa bóng bay” bằng đồ dùng tái chế,…

2. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp STEAM

Dù mang lại nhiều lợi ích đáng kể trong việc dạy dỗ và hình thành tư duy, phát triển năng lực cho trẻ nhỏ vậy nhưng phương pháp này vẫn tồn tại một vài nhược điểm.

2.1. Ưu điểm

Việc áp dụng STEAM trẻ sẽ được phát triển tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề, được tự tay khám phá, thử nghiệm và tìm cách xử lý các tình huống thực tế.

STEAM giúp trẻ học cách không học thuộc lòng mà học cách nghĩ, làm, kiểm chứng và rút kinh nghiệm. Trẻ có thể học hỏi các kỹ năng mềm quan trọng trong các lĩnh vực như công nghệ, kỹ thuật, khoa học, toán học thông qua các bài học ở trường mầm non.

Phương pháp STEAM sẽ giúp trẻ được khơi gợi hứng thú với việc học, giúp trẻ chủ động hơn trong quá trình tiếp cận tri thức.

Phương pháp STEAM có yêu cầu cao về việc xây dựng môi trường học tập lý tưởng nhờ vậy mà các em có môi trường học tập phù hợp giúp thúc đẩy quá trình tiếp thu kiến thức được hiệu quả hơn.

Trẻ sẽ được học hỏi kiến thức khoa học một cách bài bản mà không cần phải nhớ quá nhiều lý thuyết cũng như không ghi nhớ một cách thụ động như phương pháp học truyền thống.

Với phương pháp tiên tiến này trẻ được giảm áp lực học tập, được học hỏi một cách tự nhiên theo mong muốn.

STEAM tích hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học trong cùng một hoạt động vậy nên giúp trẻ hiểu rằng kiến thức không tách rời, mà liên quan chặt chẽ trong đời sống thực tế.

Bằng sự giáo dục tích hợp giữa nhiều khía cạnh lĩnh vực khác nhau, đây sẽ là hành trang kiến thức tuyệt vời cho trẻ trong tương lai.

2.2. Nhược điểm

Giáo viên giảng dạy cần hiểu và kết hợp được giữa khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật, toán học một cách đúng đắn và phù hợp.

Nhiều giáo viên còn thiếu kỹ năng thiết kế bài học tích hợp, chưa quen với cách dạy thực hành hoặc chưa hiểu đúng về phương pháp STEAM.

Nhiều hoạt động giảng dạy cần giáo cụ, thiết bị trong khi không phải trường nào cũng có đủ phù hợp và có chi phí khá cao không phải trường mầm non nào cũng đủ điều kiện đầu tư.

3. Sự khác nhau giữa phương pháp giáo dục STEAM và truyền thống

Vậy phương pháp STEAM và phương pháp dạy truyền thống có gì khác nhau? Cùng theo dõi bảng sau để hiểu rõ hơn nhé.

4. Ứng dụng phương pháp STEAM trong trường mầm non

Tại các trường mầm non phương pháp STEAM thường được áp dụng thông qua các dự án, thí nghiệm và trò chơi, trẻ phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng làm việc nhóm.

Ví dụ như trong các hoạt động vui chơi có thể để trẻ quan sát và phân loại các đồ vật xung quanh nhằm rèn luyện sự quan sát.

Cho trẻ sử dụng các vật liệu như que kem, ống hút, hộp sữa để tạo hình, xây dựng công trình, từ đó học về kỹ thuật và nghệ thuật cho trẻ tự do sáng tạo, học cách làm việc nhóm và kỹ năng thủ công.

Về học tập có thể cho trẻ thực hiện dự án nhỏ lấy trẻ làm trung tâm để tự tìm hiểu vấn đề, cho trẻ tham gia từ khâu lên ý tưởng, thực hiện đến trình bày sản phẩm cuối cùng rồi thuyết trình về dự án.

Đây là một cách hay để giúp trẻ rèn luyện khả năng nói trước đám đông, trình bày ý tưởng, khả năng giải thích vấn đề cũng như cách tìm tòi thông tin.

Để ứng dụng phương pháp này tốt hơn trường có thể tạo môi trường học tập STEAM bằng cách thiết kế một khu vực riêng trong lớp học để trẻ có thể tự do khám phá, thử nghiệm và sáng tạo với nhiều loại vật liệu khác nhau với đồ dùng đa dạng

Tận dụng các nguồn nguyên liệu sẵn có nư nguyên liệu tái chế như bìa carton, chai nhựa,  ống hút,…hay các vật dụng tự nhiên như lá cây, sỏi,đá,…để làm các giáo cụ hay đồ trang trí.

5. Một số câu hỏi về phương pháp giáo dục STEAM

Hiện nay vẫn còn một số bộ phận phụ huynh chưa hiểu rõ về học theo phương pháp STEAM cho trẻ mầm non. Dưới đây là một số câu hỏi mà phụ huynh có thể tìm hiểu thêm.

5.1. Quy trình 5E trong STEAM trường mầm non là gì?

Quy trình 5E trong STEAM tại trường mầm non chính là 5 bước bao gồm:

• Engage – Khởi động: Giai đoạn này có mục đích nhằm tạo sự tò mò và hứng thú cho trẻ bằng cách đặt ra những câu hỏi mang tính mở, đưa ra tình huống gần gũi hoặc một thí nghiệm nhỏ, thu hút sự chú ý của trẻ trước khi bắt đầu bài học.
• Explore – Khám phá: Trong giai đoạn này trẻ được tham gia vào các hoạt động thực tế để trực tiếp trải nghiệm, quan sát và tự mình khám phá các vấn đề và đưa ra những giả thuyết ban đầu.
• Explain – Giải thích: Sau khi trẻ đã được tự do tìm tòi và khám phá vấn đề thì giáo viên sẽ giúp trẻ hệ thống hóa kiến thức đã tìm hiểu được. Giáo viên hướng dẫn, làm rõ các khái niệm và giải thích để giúp trẻ hiểu rõ bản chất của vấn đề, củng cố tư duy logic từ những quan sát trước đó.

• Elaborate – Mở rộng: Khi hiểu được cốt lõi của vấn đề trong giai đoạn này trẻ sẽ được vận dụng kiến thức vừa học để giải quyết các vấn đề mở rộng hoặc áp dụng vào thực tế cuộc sống. Trẻ sẽ được khuyến khích sáng tạo thông qua các dự án, bài tập hoặc thí nghiệm nâng cao.
• Evaluate – Đánh giá: Đến giai đoạn này giáo viên và trẻ cùng nhau đánh giá lại quá trình và kết quả học tập. Việc đánh giá sẽ không chỉ dựa trên kết quả cuối cùng mà còn dựa trên quá trình hoạt động tập của trẻ và chú trọng vào kỹ năng, thái độ, khả năng ứng dụng của trẻ.

5.2. Phương pháp giáo dục STEAM phù hợp với độ tuổi?

Phương pháp STEAM được áp dụng đa dạng cho nhiều lứa tuổi từ 3 đến cae học sinh trung học. Tuy nhiên, phù hợp nhất sẽ là trẻ trong giai đoạn từ 3-6 tuổi. Đây chính là giai đoạn vàng để trẻ tiếp cận với phương pháp giáo dục này.

Vì phương pháp này có áp dụng hình thức học thông qua các hoạt động thực hành sáng tạo vậy nên trẻ ở giai đoạn này rất phù hợp khi có thể nói tốt, có kỹ năng nhận biết, tư duy và có thể bắt chước lời giáo viên.

Trong giai đoạn này, cô giáo sẽ là người bạn đồng hành của trẻ, hỗ trợ trẻ khám phá kiến thức các môn học theo cách riêng của mình. Cách học này đem đến hiệu quả học tập tốt hơn, đồng thời cũng giúp trẻ có thể phát triển các kỹ năng một cách toàn diện nhất.

Giáo viên hoặc phụ huynh có thể hướng dẫn trẻ thông qua các hoạt động thực hành như xây dựng từ LEGO, gieo hạt và chăm sóc vườn cây,…

Bên cạnh đó các thí nghiệm đơn giản để quan sát sự chìm nổi của vật thể để trẻ tiếp cận kiến thức một cách tự nhiên, phát triển tư duy logic, sáng tạo, kỹ năng làm việc nhóm, và sự tự tin.

Trẻ được khám phá, tìm hiểu thế giới xung quanh thông qua trải nghiệm, chơi và thực hành trực quan thông qua các hoạt động đơn giản thường ngày như quan sát sự tan của đường, trồng cây, làm núi lửa phun trào, vẽ, nặn, sáng tạo mô hình từ vật liệu tái chế,…

5.3. Lợi ích của phương pháp giáo dục STEAM?

Phương pháp giáo dục STEAM là sự tổng hòa đến từ 5 lĩnh vực khác nhau nhờ vậy mà giúp trẻ được khám phá và thể hiện toàn diện từ khả năng tư duy trí tuệ đến các giác quan cũng như những kỹ năng cần thiết,…

Vậy cụ thể trẻ đạt được những kỹ năng gì sau quá trình học tập theo phương pháp giáo dục STEAM? Trước hết học tập theo phương pháp giáo dục STEAM, trẻ sẽ có cơ hội được rèn luyện các kỹ năng quan trọng trong cuộc sống, cụ thể như:

• Các kỹ năng liên quan tới khoa học để trẻ học cách điều tra, quan sát, kiểm tra, dự đoán và thu thập bằng chứng, giúp trẻ hiểu được nguyên lý và cách thức hoạt động của những sự vật, sự việc quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày.
• Các kỹ năng liên quan đến công nghệ, để trẻ được tiếp xúc với hàng loạt những công nghệ tiên tiến và hiện đại trên thế giới từ đó có thể sáng tạo nên các mô hình hoặc các sản phẩm khoa học chất lượng cao.
• Các kỹ năng liên quan đến kỹ thuật để trẻ có thể làm ra các đồ vật bằng cách lắp ráp hay sử dụng vật liệu tái chế.Giới thiệu tới trẻ cách thức sản xuất và vận hành một số sản phẩm quen thuộc trong đời sống từ đó giúp trẻ biết cách lắp ráp thành một mô hình.

• Các kỹ năng liên quan đến toán học như các con số, những phép tính đơn giản, trẻ có cơ hội được làm quen với toán học từ giai đoạn mầm non. Đồng thời theo đó xây dựng nền móng để trẻ tăng tương tác, phản xạ và dễ dàng ứng dụng môn toán vào thực tế.
• Các kỹ năng liên quan đến nghệ thuật để trẻ sẽ được tự do sáng tạo và khám phá thế giới thông qua hình ảnh, tranh vẽ, màu sắc,… từ đó giúp trẻ có thể tưởng tượng, tư duy sáng tạo, thiết kế theo ý tưởng riêng của bản thân.

• Trẻ được khuyến khích suy nghĩ vượt ra ngoài khuôn khổ, đưa ra các giải pháp mới và thể hiện ý tưởng độc đáo thông qua các dự án và thí nghiệm thực hành rèn dũa cho trẻ tư duy sáng tạo độc đáo
• Trẻ học cách xác định vấn đề, phân tích các lựa chọn và tìm ra giải pháp hiệu quả để giải quyết khó khăn đang gặp phải bằng cách áp dụng kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau
• Các dự án thường là điều không thể thiếu trong giáo dục STEAM, khi ấy trẻ sẽ học được khả năng làm việc nhóm, khả năng hợp tác, lắng nghe, chia sẻ ý tưởng và làm việc cùng nhau để đạt được mục tiêu chung
• Trẻ sẽ có cơ hội trình bày ý tưởng và kết quả của mình, qua đó rèn luyện kỹ năng nói trước nơi đông người, khả năng giao tiếp để truyền đạt ý kiến một cách hiệu quả
• Trẻ học cách suy luận, phân tích dữ liệu, kiểm chứng thông tin và đưa ra nhận định có căn cứ từ đó phát triển kỹ năng tư duy logic và khả năng phản biện

5.4. Ứng dụng STEAM tại nhà như thế nào?

Không chỉ học tập tại trường mầm non mới có thể áp dụng phương pháp STEAM, phụ huynh cũng có thể ứng dụng phương pháp này ngay tại nhà để giúp con trẻ học tập tại gia với một số hoạt động đơn giản như:

• Phụ huynh có thể sử dụng các loại chai nhựa, bìa cứng, giấy màu,… để tạo ra các sản phẩm khoa học giúp khơi gợi khả năng sáng tạo, kỹ năng thực hành của trẻ tại nhà
• Cho trẻ xây dựng cầu bằng ống hút, lắp ráp lego hay xây tháp bằng hộp giấy hay các khối gỗ,… để phát triển tư duy thiết kế và sự kiên trì từ khi còn nhỏ

• Dạy trẻ nấu ăn đơn giản với các hoạt động về các phép đo lường về tỷ lệ nguyên liệu, và các phản ứng hóa học đơn giản khi nấu ăn.
• Ngoài ra có thể cùng trẻ tìm hiểu về công dụng, chất liệu, cách làm ra các đồ vật quen thuộc như bàn, ghế, muỗng, đũa.
• Rèn luyện khả năng phản xạ và tư duy cho trẻ bằng các trò chơi đố vui hay đố nhanh

Tóm lại phương pháp giáo dục mầm non STEAM mang lại nhiều hiệu quả với sự phát triển của trẻ em khi có sự kết hợp đa dạng giữa các lĩnh vực khác nhau, kết hợp học lý thuyết và thực hành nhằm phát triển tư duy, khả năng sáng tạo, kỹ năng quan sát cùng với đó là khuyến khích con trẻ yêu thích việc học và tìm hiểu kiến thức một cách chủ động.

Nếu còn thắc mắc về phương pháp STEAM hay có mong muốn gửi gắm trẻ đến một môi trường học tập hiện đại, tiến tiến phụ huynh có thể liên hệ ngay tới Casa dei Bambini để được tư vấn kỹ càng hơn.